Spis treści Artykuł originalny « Poprzedni artykul Nastepny artykul »

Ład części zdania w języku polskim

Ordo de frazpartoj en pola lingvo

Orignał w języku EsperantoMaszynowe tłumaczenie na język polski

Simile al Esperanto ordo de frazpartoj en Pola lingvo ne estas strikte difinita. Ĉiuj subaj frazoj estas gramatike korektaj.

  • Frato amas fratinon. Brat kocha siostrę.
  • Fratinon amas frato. Siostrę kocha brat.
  • Frato fratinon amas. Brat siostrę kocha .

Sed tio ne signifas, ke la ordo estas en pola lingvo tute sensignifa. Ŝajnas, ke ekzistas kutima ordo, kaj ordo, kiu per pozicio de iu elemento, emfazas ion. Kiam mi aŭtomate tradukis frazojn de Esperanto al pola lingvo, la programo ne ŝanĝis la ordon de frazpartoj. Tio rezultigis malofte nekutiman tradukon al pola lingvo. La kutima ordo de Esperanto diferencas do de kutima pola ordo.

Kelkaj ekzemploj:

  • Kio estas tio. Co jest to? (kutime) Co to jest? (Kio tio estas)
  • Patro konas lin. Ojciec zna go. (kutime) Ojciec go zna (Patro lin konas.
  • Frato ofte lavis sin. Brat często mył się. (kutime) Brat często się mył. (Frato ofte sin lavis)

En Esperanto la kutima ordo estas Subjekto+Verbo+Objekto. Inter tiuj ĉefaj elementoj povas esti enmetitaj aliajn adjektojn.

  • Mi ofte programas vespere.
  • En la lasta jaro li finigis sian laboron.

En pola lingvo tiu ordo ankaŭ estas la kutima, sed ŝajnas, ke ekzistas kelkaj aliaj aldonaj reguloj. Mi povis rimarki sekvajn regulojn.

  • En pola lingvoo oni evitas personajn pronomojn kaj tablovortojn en la fino de frazo.
  • Oni ankaŭ evitas refleksivan pronomon “się” (”sin”) en la fino de frazo.
  • Ĉe demandoj verboj ofte okupas la lastan lokon.

Subjektiva frazparto

En pola lingvo ambaŭ variantoj de priskribo de substantivo per adjektivo estas kutimaj

  • fama libro - słynna książka
  • libro fama - książka słynna

Sed ekzistas malgranda diferenco inter tiuj du ebloj. La modelo “Subjekto+Adjektivo” estas uzata plej ofte, kiam la esprimo difinas konkretan klason de aĵoj.

  • sistemo komputila - system komputerowy
  • libro scienca - książka naukowa

Tio okazas plej ofte, kiam la adjektivo devenas de substantivo. Adjektivigo de substantivoj estas en pola lingvo tre kutima. En esperantilo adjektivoj, kiuJ devas stari post la substantivo estas speciale markitaj en vortaro per priskribo “def” en kampo “gramatiko” de adjektivo. Interese, ke en Esperanto ne ekzistas ĝis nun tiu kutimo.

En germana liNgvo la adjektivigo de substantivoj ne estas ĉiam ebla. Ni havas do:

  • sistemo komputila - Komputersystem
  • libro scienca - wissenschaftliches Buch

En la vortaro de Esperantilo por vorto “komputila” ekzistas traduko “Komputer~”. Tio signifas, ke oni povas uzi
nur vortfaradon ĉe tiu vorto.

Nekutima ordo en pola lingvo

Per ne kutima ordo en pola lingvo oni ofte volas fabriki iun specifan stilon. Ofte per nekutima ordo oni simulas maljunan polan lingvon (Ekzemple tiu de romanoj de Sienkiewicz).

  • Nieszczęście by chyba waćpanu taka służba przynieść mogła.
  • Od dwóch już miesięcy Zaporożcy saletry mi nie puszczają, którą od Czarnego Morza przywozić trzeba.

Mi pensas ankaŭ pri filmo “milito de astroj” kaj la parolmanieron de majstro “joda” (Yoda). Priskribon de ordo de frazpartoj oni vane serĉas en polaj gramatikaj libroj. Mi ofte povis trovi nur rimarkon, ke la ordo estas libera. Tio estas tute alia por lingvoj kun tre rigida ordo kiel angla lingvo. Ĝenerale oni povas trovi en la reto nur malmultajn informojn pri pola lingvo. La plej bona retejo, kiun mi trovis, estas farita de hobiulo. Gramatyka języka polskiego.

En tiu kazo la pola lingvistiko ne liveras necesajn informojn por praktika aplikado en komputila lingvistiko. Mi rimarkis, ke nur por tiel nomataj grandaj lingvoj onI trovas en la reto sufiĉajn informojn. Kvankam pola lingvo ne estas tiel malgranda, la kvanto de informoj pri pola lingvo estas tre malgranda kompare al germana aŭ rusa lingvo. Mi eĉ ne pensas pri vere malgrandaj lingvoj.

Mi mem ofte ne estas tute certa, kiu ordo en pola lingvo estas kutima, ĉar ofte ekzistas grandaj regionaj diferencoj.

Kutima kaj nekutima ordo en Esperanto

Estas tre malfacile diri, kiu ordo estas kutima por Esperanto. Estus eble tre interesa tasko, pritrakti tiun temon laŭ statistikaj metodoj. Nun mi ne bezonas tiujn informojn, sed por preciza sintaksa analizo, tiu povas esti necesa.

Dispartigitaj frazpartoj

Penseblaj sed maloftaj estas en esperanto sekvaj frazoj.

  • [Tre bonan] mi legis [libron] hieraŭ. (tre bona libro)
  • [vin] mi volas [renkonti]. (renkonti vin)

La dispartigon oni povas observi ĉe np-frazpartoj (adjektivo+substantivo) kaj ivp-frazpartoj (infinitivaj verbaj frazpartoj). En pola lingvo tiun dispartigon mi trovas pli ofte ol en Esperanto kaj kutime en respondoj.

  • Kian libron vi legis? Bonan mi legis libron.

La sintaksa analizilo de esperantilo tute ne povas analizi tiajn frazojn kaj mi ne planas tiun eblon en la venonto. Bedaŭrinde la strukturo, kiu povus konservi tiujn informojn, estas pli komplika el teknika vidpunkto.

Podobnie do Esperanto ład części zdania w języku Polskim nie jest ściśle konieczny. Wszystkie spodnie zdania są gramatycznie korektowe.

  • Brat kocha siostrę. Brat {kocha} {siostrę}.
  • Siostrę kocha brat. Siostrę {kocha} {brat}.
  • Brat siostrę kocha. Brat {siostrę} {kocha}.

Lecz to nie znaczy, że ład jest w języku polskim całkiem bezwartościowym. Wydaje się, że istnieje zwyczajny ład, i ład, który pozycją jakiegoś elementu, coś uwypukla. Kiedy automatycznie tłumaczyłem zdania Esperanto do języka polskiego, program nie zmienił ładu części zdania. To rezultowało rzadko w niezwykłym tłumaczeniu do języka polskiego. Zwyczajny ład Esperanto różni się więc od zwyczajnego ładu polskiego.

Kilka przykładów:

  • Co to jest. {Co} {jest} {to}? (zazwyczaj) {Co} {to} {jest}? (, Co to jest)
  • Ojciec jego zna. Ojciec {zna} {go}. (zazwyczaj) Ojciec {go} {zna} (Ojciec jego zna.
  • Brat często się mył. Brat {często} {mył} {się}. (zazwyczaj) Brat {często} {się} {mył}. (Brat często się mył)

W Esperanto zwyczajny ład jest Subiektem + Czasownik + Rzecz. Pomiędzy tymi głównymi elementami może zostać włączeni innych wyrostków.

  • Często programuję wieczorem.
  • W ostatnim roku on zakończył swoją pracę.

W języku polskim tym ładem także jest zwyczajny, lecz wydaje się, że istnieją kilka innych dodatkowych prawideł. Mogłem zauważyć kolejne prawidła.

  • W {lingvoo} polskim unika się osobowe zaimki i słowa stołu w końcu zdania.
  • Także unika się odbijający zaimek “{się}” (”siebie”) w końcu zdania.
  • Przy pytaniach czasowniki często zajmują ostatnie miejsce.

Podmiotowa część zdania

W języku polskim obydwa warianty opisu rzeczowniku przymiotnikiem są zwyczajne

  • sławna książka - słynna książka
  • książka sławna - książka słynna

Lecz istnieje mała różnica pomiędzy tymi dwiema możliwościami. Model “Subiektem + Przymiotnik” jest użytkowany najczęściej, kiedy wyrażenie definiuje rzeczywistą klasę rzeczy.

  • system komputerowy - system komputerowy
  • książka naukowa - książka naukowa

To odbywa się najczęściej, kiedy przymiotnik pochodzi z rzeczowniku. Uprzymiotnikowanie rzeczowników jest w języku polskim bardzo zwyczajnym. W Esperantilo przymiotniki, które muszą stać po rzeczowniku są specjalnie naznaczone we słowniku opisem “{def}” w zakresie “gramatyka” przymiotniku. Interesująco, że w Esperanto nie istnieje do teraz to przyzwyczajenie.

W języku niemieckim uprzymiotnikowanie rzeczowników nie jest zawsze możliwe. Mamy więc:

  • system komputerowy - Komputersystem
  • książka naukowa - {wissenschaftliches} Buch

We słowniku Esperantilo dla słowa “komputerowego” istnieje tłumaczenie “Komputer ~”. To znaczy, że można użytkować
jedynie słowotwórstwo przy tym słowie.

Niezwykły ład w języku polskim

Nie zwyczajnym ładem w języku polskim często chce się wyprodukować jakiś swoisty styl. Często niezwykłym ładem symuluje się stary język polski (Na przykład ten powieści Sienkiewicz).

  • Nieszczęście {by} {chyba} {waćpanu} {taka} {służba} {przynieść} {mogła}.
  • Od {dwóch} {już} {miesięcy} Zaporożcy {saletry} ja {nie} {puszczają}, którą od Czarnego Morza przywozić trzeba.

Myślę także o filmie “wojna gwiazd” i {parolmanieron} mistrza “{joda}” (Yoda). Opisu ładu części zdania na próżno szuka się w gramatycznych książkach polskich. Często mogłem znaleźć jedynie uwagę, że ład jest wolny. To jest całkiem inne dla języków z bardzo sztywnym ładem jak język angielski. Ogólnie można znaleźć w sieci jedynie nieliczne informacje o polskim języku. Najlepszy portal internetowy, który znalazłem, jest zrobiony przez entuzjastę. Gramatyka {języka} {polskiego}.

W tym przypadku językoznawstwo polskie nie wyda koniecznych informacji dla praktycznego zastosowania w językoznawstwie komputerowym. Zauważyłem, że jedynie dla tak zwane duże języki znajdują w sieci wystarczające informacje. Aczkolwiek język polski nie jest tak mały, ilość informacji o polskim języku jest bardzo mała w zrównaniu do niemieckiego albo rosyjskiego języka. Nawet nie myślę o naprawdę małych językach.

Ja sam często nie jestem całkiem pewny, który ład w języku polskim jest zwyczajny, ponieważ często istnieją duże regionalne różnice.

Zwyczajny i niezwykły ład w Esperanto

Jest bardzo trudno powiedzieć, który ład jest zwyczajny dla Esperanto. Byłoby przypuszczalnie bardzo interesujące zadanie, zajmować się ten temat według statystyczne metody. Teraz nie potrzebuję tych informacji, lecz dla dokładnej syntaktycznej analizy, ten może być konieczny.

Poćwiartowane części zdania

Możliwe do myśli lecz rzadkie są w esperanto kolejne zdania.

  • [ Bardzo dobrego ] odtwarzałem [ książkę ] wczoraj. (bardzo dobra książka)
  • [ ciebie ] chcę [ natrafiać ]. (natrafiać ciebie)

Rozbiór można obserwować przy np-częściach zdania (przymiotnik + rzeczownik) i {ivp-frazpartoj} (czasownikowe części zdania bezokolicznikowe). W języku polskim ten rozbiór znajduję częściej aniżeli w Esperanto i zazwyczaj w odpowiedziach.

  • Jaką książkę odtwarzałeś? Dobrego odtwarzałem książkę.

Syntaktyczny analizator Esperantilo całkiem nie może rozpatrywać takie zdania i nie planuję tej możliwości we w przyszłości przychodzącym. Niestety struktura, która mogłaby dochować te informacje, jest bardziej skomplikowana z technicznego punktu widzenia.

Artukuł został przetłumaczony w pełni maszynowo przez wolny program Esperantilo
Adres kontaktowy:
mail@xdobry.de